Bevindingen & conclusies

 

GESCHILDERDE HUISNUMMERS

Vermoedelijk is het aanbrengen van de geschilderde cijfers een voorbeeld van privé initiatief geweest. We hebben nergens een officiële verordening gevonden, dat dit van de bezetters moest. Verschillende inzenders zeggen dat de geschilderde cijfers aangebracht zijn om te controleren of er goed verduisterd werd. Dit lijkt de beste verklaring voor de geschilderde huisnummers aan voor- en achterkant.

Enkele reacties legden een direct verband tussen de geschilderde huisnummers en het ophalen van Joden of het doorzoeken van woningen. Wij betwijfelen dat.
De hoogte van de cijfers varieert. Sommige zijn 2 bakstenen hoog (2 keer de korte kant van een baksteen), andere 5 bakstenen hoog. Verreweg de meeste cijfers zijn los uit de hand geschilderd, maar bij sommige is een sjabloon gebruikt.
Enkele van de door ons gefotografeerde cijfers zijn na de oorlog door de bewoners opnieuw met witte verf overgeschilderd. In één geval weten we dat zeker: als kind heeft Jos Wiersema dat zelf gedaan. Ook één reactie spreekt van “vers (over)geschilderde nummers”.
Diversiteit in cijfers
Diversiteit in geschilderde cijfers
 
Het schilderen van de huisnummers beperkte zich niet tot de Rivierenbuurt. Het gebeurde in vele (alle?) buurten in Amsterdam. Waarschijnlijk ook wel in andere steden en dorpen. Dit laatste hebben we niet onderzocht. Enkele voorbeelden vonden wij toevallig ook in een straat in Vlissingen.

Enkele citaten uit de reacties:

“Het nummer op de buitenlamp aangebracht konden we niet meer gebruiken. Daarom schilderden we het op de buitenmuur. Onze buren deden dat ook.” (video-interview en reactie van Bert Houwink).

Die [geschilderde] nummers waren niet in opdracht van de Duitsers gedaan, maar omdat door de verduistering de gewone nummerbordjes niet goed te zien waren. Sommigen mensen hebben zelf de nummers geschilderd en anderen hebben het laten doen. Witte nummers waren goedkoper dan de fluoriserende geschilderde nummers. (…) Ook liepen er geen Duitsers op de platte daken, om wacht te houden of om de verduistering te controleren. In het begin van de bezetting hebben mannen van de luchtbeschermingsdienst dat wel gedaan in buurten waar platte daken waren. Maar omdat de meeste wijken in Amsterdam geen plat dak hadden is men er voor het einde van 1940 mee gestopt. (Jerry Gerrit Meents)

“Op die tuinhuisjes waren aan de binnenkant van de dakgoot met witte verf de huisnummers van de corresponderende woningen geschilderd.” (H.C.J. Helling).

Cijfers aan de achterzijde“Conclusie: De nummers zaten er zodat het Blokhoofd de verduistering ook aan de achterzijde kon controleren en handhaven. Zij waren nuttig vanaf 1936 tot 1985. Op vele plaatsen in Amsterdam zaten ze niet, zodat het waarschijnlijk is dat het aanbrengen ook afhing van de mening van het betreffende blokhoofd. Ze hoeven dus niet gelijktijdig te zijn aangebracht, zodat dit plaatsgevonden kan hebben van 1939-1945 en/of 1952-1985. Dus onder auspiciën van de Luchtbeschermingsdienst, al dan niet aangestuurd door de Duitsers, of de BB (Bescherming Burgerbevolking, 1952-1985). Inderdaad heb ik zelf eind jaren 70 op de achterzijde van huizen aan de Vrijheidslaan vers (over)geschilderde nummers gezien.” (Loek Kress).

“Het doel [van cijfers aan de achterzijde] was dat indien het blokhoofd aan de achterkant van de huizen licht zag doorschijnen hij aan de hand van dat nummer te weten kon komen uit welk huis dat licht scheen en kon optreden.” (IJsbrand Rogge). Ook de reacties van Liesbeth van Keulen en Thomas Gravemaker zeggen iets dergelijks.lichtgevende groene letters

“… lichtgevende groene letters op de muur gekalkt.” (Magda Heanen-Rosier).

“... mijn ouderlijk huis op de Kramatweg 7 in de Indische Buurt. Ik heb daar van 1936 tot 1956 gewoond en mijn ouders tot ca. 1980. De witte huisnummers zijn er door de huiseigenaar opgebracht en ik meen te weten in opdracht van het kadaster. In onze straat waren diverse huisjesmelkers en dus ook diverse soorten geschilderde huisnummers. Zo konden we ook zien welke huizen in het bezit waren van "onze huisbaas".” (Johan Arkenhout).

“Wat ik mij van de geschilderde huisnummers herinner is het volgende: ze zijn in ieder geval in de avonduren opgebracht. Nu is het zo dat wij 10 a 11 jaar oud niet zo laat naar bed werden gestuurd. Dan heb je een lange nacht en weet je niet wat er in de avonduren gebeurt. De volgende dag stonden die nummers op de pui. Volgens de verhalen die ik mij herinner werd er vertelt dat de nummers waren opgebracht met lichtgevende verf. Is er iemand die dat kan bevestigen? Waar ik ook niemand over hoor is dat Winterhulp Nederland loten verkocht en dan de koper een broche cadeau deed dat gemaakt was van lichtgevend onbekend materiaal.” (Francien van der Veen - Bachra). Lichtgevende broches werden ook genoemd in de reactie van Hans Krijl.



Deel dit artikel nu met uw vrienden